در این گزارش چند راهکار را باهم مرور می‌کنیم تا بدانیم مادران در تربیت فرزندان کتاب‌خوان چه می‌کنند؟
(کتاب خوانی مثل ژنتیک منتقل می شود)
تأثیر خانواده به‌خصوص مادر بر کتاب‌خوان شدن فرزندان به‌قدری زیاد است که از نظر برخی کارشناسان تربیتی، مثل ژنتیک به فرزند منتقل می‌شود. ۲۴ آبان روز کتاب‌خوانی است. قطعاً همه مادرها، چه کتاب‌خوان و چه کتاب نخوان دوست دارند فرزندشان عاشق کتاب باشد و به‌جای وقت‌گذرانی با گوشی، دست به کتاب باشد. حالا اگر شما هم مادری هستید که دوست دارید فرزندتان یک عشق کتاب و کتاب‌باز حرفه‌ای شود تا پایان این گزارش با ما همراه باشید.
به گفته مریم سادات ظهوریان جامعه‌شناس و ناشر، وقتی خانواده‌ها اولویت اولشان تفریح است و در خوش‌بینانه‌ترین حالت آخرین بودجه‌شان به کتاب تعلق می‌گیرد، طبیعتاً هیچ‌وقت کودک احساس نیاز به کتاب نمی‌کند. اگرچه در سال‌های اخیر تااندازه‌ای فرهنگ كتاب و کتاب‌خوانی میان پدران و مادران نسل جوان پررنگ‌تر شده است اما هنوز اصلی‌ترین هدف خانواده‌ها و خیلی از مادران نیست.
(از دوران جنینی کودکتان را کتاب خوان کنید)
اولین کسی که جنین با او ارتباط برقرار می‌کند، مادر است. تجربیات و فعالیت‌هایی که مادر در طول دوران بارداری انجام می‌دهد، به نوعی تجربه جنین هم محسوب می‌شود. حالا بعضی از این تجربیات تأثیرشان بیشتر است و بعضی کمتر. اما خواندن کتاب داستان برای جنین یا شعرخوانی برای او مستقیماً بر رشد و توسعه مغزی‌اش اثر می‌گذارد.وقتی شروع می‌کنید و برای جنین کتاب می‌خوانید، او این را می‌فهمد و اینجاست که اولین پیوندهای شما با فرزندتان شکل می‌گیرد. این پیوند می‌تواند به یک مراسم آرامش‌بخش تبدیل شود. برای مثال روز و ساعت خاصی را به کتاب‌خوانی اختصاص دهید و با آرامش کتاب داستان یا شعری را برای او بخوانید.
(بیشترشدن آرامش جنین)
بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند که کتاب خواندن برای جنین (به خصوص با صدای مادر) ضربان قلب جنین را کاهش می‌دهد. این شاید به این دلیل است که گذراندن این اوقات برای مادر هم آرامش‌بخش است اما بهتر است غیر از مادر اعضای دیگر خانواده هم برای جنین کتاب بخوانند. چون هر کس که این تجربه را رقم بزند، در واقع دارد اولین پیوندهایش را با آن نوازد شکل می‌دهد. برای مثال خواهر یا برادر بزرگ‌تر این فرزند می‌تواند برای او کتاب بخواند تا جنین با صدای آنها آشنا شود و رابطه‌ای محکم و دوطرفه بین آنها ایجاد شود.
(افزایش هوش کودک)
داستانی هست که می‌گوید “پابلو کاسالس” نوازنده ویولن‌سل، ناگهان شروع کردن و یک قطعه موسیقی نواخت و ادامه آن را هم بلد بود، بدون این که قبلاً آن را زده باشد. او بعداً متوجه شد که مادرش در هفته‌های آخر بارداری همین قطعه را با ویولن‌سل می‌نواخته است.به گفته دکتر “مایکل رویزن” صحبت کردن، کتاب خواندن و نواختن سازهای موسیقی می‌تواند به تحریک حواس جنین و بهبود رشد مغز او کمک کند. قرار کرفتن در معرض صداها به برقراری ارتباط از یک مجموعه از نورون‌ها (سلول‌های عصبی مغز) به مجموعه‌ای دیگری از آنها کمک می‌کند. این همان چیزی است که در مغز همه ما موقع یادگیری اتفاق می‌افتد و کتاب خواندن برای جنین هم از این قاعده مستثنی نیست.
(تقویت قدرت شنوایی)
حس شنوایی جنین از هفته‌های اولیه، زمانی که هنوز خیلی کوچک است شروع می‌شود. اصلاً تمام مزایای کتاب خواندن برای جنین به همین دلیل است. خواندن کتاب با صدای بلند و رسا می‌تواند حس شنیداری جنین را تحریک کند. از طرفی می‌تواند او را به صورت ضمنی با صدای مادر آشنا کند.
برای تربیت یک فرزند کتاب‌خوان اولین قدم را باید در همان دوران جنینی بردارید. از همان موقع‌ها باید بچه را با کتاب آشنا کنید. یعنی وقتی جنسیت فرزندتان مشخص شد، در کنار مایحتاجی که برایش تهیه می‌کنید حتماً کتاب و کتابخانه را هم در نظر بگیرید و یک بخش از سیسمونی و وسایلش سبد فرهنگی و کتاب باشد.ظهوریان می‌گوید: كتاب در فرهنگ سیسمونی جایگاهی ندارد. حتی شاید تا چند سال نخست زندگی فرزند وسایل سرگرمی و حتی اسباب‌بازی‌هایی برای او تهیه شود اما به طور حتم كتاب جزو این وسایل نیست. این رفتار باعث می‌شود تا كودك در آینده فکر كند كتاب جزو نیازهای اصلی و ضروری او نیست؛ بنابراین نمی‌توان از كودك انتظار مطالعه داشت.به گفته روان‌شناسان، کودکی که در مواجه دائم با کتاب است، عمیق‌تر می‌اندیشد. جهان را سطحی نمی‌بیند. دایره واژگانش گسترده‌تر می‌شود و این واژه‌های زیاد کمک می‌کند تا احساساتش را بهتر بیان کند. از نظر رشد زبانی بهتر و زودتر می‌شود که همین در ارتباط‌گیری با همسالانش بسیار مؤثر است. قاعدتاً وقتی چیزی به‌تدریج در یک دوره زمانی انجام شود، تبدیل به عادت می‌شود.
(حالا با هم چند راهکار ساده از زبان کارشناسان تربیتی می‌خوانیم که به خانواده‌ها علی‌الخصوص مادران کمک می‌کند تا کودک کتاب‌باز تربیت کنند.)
۱. اول از خودتان شروع کنید. شما آینه تمام‌نمای فرزندتان است. درست و غلط کارها را بر اساس رفتار شما انجام می‌دهد. به همین خاطر اگر دوست دارید فرزندتان کتاب‌خوان بشود خودتان دست‌به‌کار بشوید و مطالعه را جدی شروع کنید. از کتابهایی که دوست دارید و متن روانی دارد شروع کنید.
۲. خانه را پر از کتاب کنید. فضای اتاق کودکتان را پر از کتاب کنید. مخصوصاً جاهایی که در معرض دید و در دسترس کودک است.
۳. در هنگام بارداری حتماً با صدای بلند کتاب و شعر بخوانید. طبق تحقیقات، خواندن کتابهای کودکانه با لحن آرام و دلنشین باعث آرامش جنین در رحم مادر شده و به صدای مادرش وابسته می‌شود.
4.وقتی هم که به دنیا آمد تا زمانی که خودش خواندن یاد بگیرد، کتابهای مناسب سنش را برایش تهیه کنید و با لحن کودکانه بخوانید. حتی اگر شیطنت فرزندتان گل کرد و پابه‌پای شما ننشست تا کتاب را گوش دهد، باز هم برایش کتاب بخوانید. چون کودک به‌سرعت عادت می‌کند به این کار.
۵. لازم نیست حتماً هر روز سر یک ساعت مشخص این کار انجام دهید. خودتان را اسیر زمان نکنید. در طی روز و شب، موقع بازی، قبل خواب و… در زمان‌های مختلف امتحان کنید تا کم‌کم فرزندتان با کتاب انس بگیرد.
۶. شما بنشینید و کودکتان برایتان کتاب بخواند. وقتی فرزندتان خواندن یاد گرفت و مسلط شد، زمانی را اختصاص بدهید که شما شنونده باشید و او برایتان کتاب بخواند. ولی شرط رسیدن به این مرحله این است که حتماً ذهنش با مطالعه و کتاب عجین شده باشد.
۷. اگر کودکان در مرحله خواندن جایی را اشتباه خواندند یا کلمه‌ای را اشتباه بیان کرد، همان لحظه از او غلط نگیرید. چون هم اعتماد به نفسش کم می‌شود و هم از این کار زده می‌شود.
۸. بعد از خواندن تشویقش کنید که چقدر خوب و با لحن خوبی خواند.
۹. چند روز در هفته این کار را انجام دهید. اگر فرزندتان دوست داشت بیشتر برایتان کتاب بخواند؛ مثلاً هر شب بخواند، مانعش نشوید.
۱۰. هدیه و جایزه برای فرزندتان کتاب بخرید.
۱۱.هرچند وقت یکبار کتاب‌هایش را مرتب کنید. این‌طور به او می‌فهمانید که چقدر کتاب ارزشمند است.
۱۲.کودکان بیشتر به کتابهای مصور، نقاشی، عکس و… علاقه دارند. سعی کنید کتابهایی که طرح‌های زیادی دارد و داستانش ساده اما عمیق است برایش انتخاب کنید. از داستان‌های علمی_تخیلی هم غافل نشوید.
